ΚΟΙΝΣΕΠ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΚΗΠΟΣ
ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ

Εφηβεία και εξάρτηση

Άκης Κούβελας |

Η εφηβεία είναι το ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στην παιδικότητα και την ενήλικη ζωή.

 

Ένα στάδιο με πολλές εκπλήξεις για τους γονείς τους καθηγητές και όποιον άλλον είναι γύρω από αυτόν. Είναι πρώτα από όλα ένα στάδιο εξερεύνησης όσον αφορά τη σεξουαλικότητα, τα όρια του, της ψυχοπνευματικής του κατάστασης και πολλών άλλων παραγόντων που θα ορίσουν την προσωπικότητά του και βέβαια την πορεία του στη ζωή.

 

Θα έλεγα ότι ο πιο δόκιμος όρος είναι ο «Πειραματισμός», ο έφηβος-η, πειραματίζεται ώστε να ανακαλύπτει, οι οποίες ανακαλύψεις τον οδηγούν σε διαπιστώσεις και ως επί το πλείστον σε εμπειρίες. Έχει να κάνει λοιπόν με ένα ανεξάντλητο χώρο εμπειριών οι οποίες είναι απαραίτητες για την προετοιμασία προς την ενηλικίωση. Το πώς θα διαχειριστή τον πειραματισμό και τις εμπειρίες βέβαια είναι το μεγάλο στοίχημα. Η διαχείριση είναι ένα πεδίο δόξης λαμπρό στο οποίο θα παίξουν ρόλο αρκετοί παράγοντες. Αυτοί οι παράγοντες έχουν να κάνουν με το οικογενειακό περιβάλλον του ατόμου, τα πρότυπά του , οι πεποιθήσεις που έχει αναπτύξει, ο τρόπος που έχει μάθει να σχετίζετε, το μοντέλο της οικογένειας που έχει μεγαλώσει (μονογονεϊκή, διευρυμένη κλπ.), ο τρόπος που αντιλαμβάνετε τον πατέρα η την μητέρα και πως κατανοεί αυτούς τους ρόλους αλλά και αρκετούς άλλους παράγοντες που έχει αφομοιώσει θετικά η αρνητικά.

 

Το θέμα είναι ότι υπάρχει μια αλήθεια και αυτή είναι ότι κάθε οικογένεια λίγο η πολύ έχει δυσλειτουργίες οι οποίες λίγο πολύ θα παίξουν σημαντικό ρόλο και μάλιστα περισσότερο φοβάμαι τις υποβόσκουσες δυσλειτουργίες που δεν φαίνονται, είναι πολύ καλά κρυμμένες και νομιμοποιούνται κοινωνικώς διότι έχουν να κάνουν με επιταγές όπως, το ντύνω, το ταΐζω, αλλά στο φόντο υπάρχει η φυσική απουσία, η έλλειψη ορίων (από άγνοια), οι υποβόσκουσες κρυφές διαφωνίες των γονέων και αντί να συ ζητώνται παίρνονται ατομικώς πρωτοβουλίες οι οποίες ακυρώνουν συνήθως το ρόλο του άλλου γονέα. Επίσης όταν ένα παιδί σε μια μονογονεϊκή οικογένεια έχει μάθει να κοιμάται μαζί με ένα γονέα μέχρι την προ εφηβεία θα είναι ένα ζήτημα στο μεγάλωμά του και στον τρόπο που θα σχετίζετε με τους άλλους. Γενικώς οι δυσλειτουργίες κρύβονται πίσω από αντιλήψεις όπως είναι μικρό τι να κάνω, το λυπάμαι, είναι αδύναμο, εγώ ξέρω τι είναι καλό για το παιδί μου αντιλήψεις που όμως ένα γονέα για τον μικρόκοσμο της οικογένειας τον κάνουν να αισθάνεται σαν μικρός Θεός.

 

Όταν το άτομο μπαίνει στην εφηβεία έχοντας μια τέτοια κληρονομιά έχει πολύ χαμηλό ψυχικό ανοσοποιητικό σύστημα. Ένα στοιχείο αυτής της κατάστασης είναι ο φόβος που ο έφηβος όμως κατά βάση θα τον αρνηθεί – και από άγνοια- και αυτό θα του αφαιρέσει την ικανότητα της διάκρισης, της παρατήρησης, του στοχασμού και θα τον κάνει να γίνει απερίσκεπτα παρορμητικός, εμμονηκός και γενικά να λειτουργεί με άγνοια κινδύνου γιατί στη βάση της δομής του δεν εμπιστεύεται, δεν σχετίζεται, δεν έχει στηριχθεί επι της ουσίας και γίνεται εξωστρεφής ώστε να παίρνει πληροφορίες, καθοδήγηση, συμβουλές η ότι άλλο χρειάζεται από ακατάλληλες πηγές διότι ως προς τους γονείς υπάρχει αμφισβήτηση αλλά και τους βλέπει αδύναμους μπροστά στην παντοδυναμία που πιστεύει ότι έχει την οποία αν και επίπλαστη του την έχουν τροφοδοτήσει οι ίδιοι οι γονείς. Βέβαια εδώ δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο τα πράγματα για τον έφηβο διότι αναπτύσσεται ο εγωισμός ένα μεγάλο ελάττωμα για την προσωπικότητα του εφήβου το οποίο θα τον απομονώσει διότι εκτός από την οικογένεια οι άλλοι δεν είναι διατεθημένοι να τον ανεχτούν ίσως μόνο από περιβάλλοντα με παθογένεια (συνεξαρτητικά κλπ.) .

 

Ο Φόβος των Γονέων

 

Μία παθογένεια σε μια δυσλειτουργική οικογένεια είναι ότι την εφηβεία του παιδιού τους την βιώνουν με φόβο και μάλιστα νευρωτικό. Φοβούνται την απόρριψη (την παίρνουν προσωπικά) τους ξαφνικούς θυμούς, την απαξίωση, την μοναχικότητα που επιλέγει και το κλείσιμο στον εαυτό (εσωστρέφεια), την επαναστατικότητα, την ακύρωση, την ματαίωση κλπ. που συνοδεύουν την εφηβεία σαν στάση ζωής. Ο έφηβος εδώ το μόνο που χρειάζεται είναι να δει ότι οι οικογένεια είναι δυνατή και ότι τον αντέχει παρά τις δοκιμασίες που της επιβάλλει γιατί αυτό έχει ανάγκη να διαπιστώσει κάνοντας τα πρώτα βήματα προς τα έξω, ότι πίσω έχει στηρίγματα ώστε όταν το ξέρει αυτό θα τον ησυχάσει και θα του προσδώσει μια πιο νηφάλια θέαση σε αυτό που καλείται να αντιμετωπίσει. Τι πιο σημαντικό από δυο γονείς που αντέχουν ένα έφηβο, οι οποίοι έχουν αυτοπεποίθηση πατούν γερά στην ύπαρξή τους και δεν έχουν ανασφάλειες….και έτσι μπορούν διαχειρίζονται την πρόκληση !!!

 

Η συνάντηση με τις ουσίες

 

Η περιέργεια, η συναναστροφές, η παρόρμηση και κάποιοι άλλοι παράγοντες θα δημιουργήσουν σε κάποιους εφήβους τις συνθήκες για να κάνουν χρήση κάποιας ουσίας, κάτι που από εκείνη τη στιγμή και έπειτα για κάποιους είναι σαν να ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου. Κάποιοι έφηβοι ίσως πειραματιστούν για λίγο και ξαφνικά θα σταματήσουν και θα συνεχίσουν την ζωή τους κάποιοι άλλοι όμως θα επιμείνουν διότι η ευφορία των ουσιών θα καταγραφεί σαν μια ιδιαίτερη εμπειρία που θα τους γοητεύσει και παράλληλα θα δημιουργήσουν στο κέντρο της ανταμοιβής του εγκεφάλου τις κατάλληλες βιοχημικές διεργασίες οι οποίες με την πάροδο του χρόνου σε ενεργό χρήση απορυθμίζουν τους νευροδιαβιβαστές που εμπλέκονται στο συγκεκριμένο κέντρο.

 

Αυτή είναι και η πρώτη βιολογική συνέπεια της δράσης των ουσιών διότι αυτή η απορρύθμιση των νευροδιαβιβαστών φέρνει σύγχυση στον χρήστη όταν προσπαθεί να βιώση κάποια νηφαλιότητα νιώθει κατάθλιψη, θυμό, απώλεια με αποτέλεσμα για να νιώσει ευφορία να γυρίζει πίσω στο γνώριμο περιβάλλον της χρήσης. Σε αυτό το σημείο στην επιστήμη της εξάρτησης υπάρχει ο όρος «εξαρτητικό υπόβαθρο» μία πολυπαραγοντική κατάσταση η οποία οδηγεί το άτομο στην εξαρτητική καταναγκαστική χρήση στην οποία η αναχαίτηση –ανάρρωση είναι απρόβλεπτη διότι εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες.

 

Ο πρώτος και σημαντικότερος παράγοντας είναι η οικογένεια του εφήβου. Ο τρόπος που έχει μεγαλώσει και το πώς αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του είναι πολύ σημαντικός.

 

Πρώτον οι γονείς είναι μαζί σε αυτήν την περίοδο οι χωρισμένοι; Και εάν είναι πια είναι ποιότητα της σχέσης τους; Πόσο χαριστικοί είναι στο παιδί τους για να αμβλύνουν τις συνέπειες του χωρισμού τους η με ποιους τρόπους προσπαθεί να τον πάρει με το μέρος του ο κάθε γονέας; Στις οικογένειες που είναι μαζί επίσης υπάρχουν δυσλειτουργίες, όπως η έλλειψη ορίων, τα διπλά μηνύματα, οι απουσίες κάποιων γονιών για επαγγελματικούς σκοπούς, τα τρίγωνα και οι κρυφές συμμαχίες ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, η αντιστροφή των ρόλων π.χ. μητέρα που έχει κάνει σύζυγο το γιο η ο πατέρας την κόρη, μοντέλα διευρυμένων οικογενειών που την αρχηγεία των οικογενειών την έχουν παππούδες, θείοι η άλλοι σημαντικοί ενήλικοι και οι γονείς είναι τα αδέρφια των παιδιών τους κ.ο.κ. Αυτά τα μοντέλα οικογένειας αν δεν δουλέψουν με τις δυσλειτουργίες τους είναι αδύνατον να βοηθήσουν τον έφηβο.

 

Η δυσλειτουργία φτάνει ακόμα και σε σημείο ο ένας γονέας να προσπαθεί να βάλει όρια και ο άλλος να αγοράζει ναρκωτικά για το παιδί του για να έχει τον «έλεγχο» της χρήσης του παιδιού του. Σε αυτό το σημείο το περιβάλλον του έφηβου βιώνει ένα νευρωτικό φόβο με μία παράλογη συνωμοσιολογία για το τι μπορεί να συμβεί εάν αυτό και εάν εκείνο και το σύστημα μένει ουσιαστικά παγωμένο χωρίς την ουσιαστική στάση παρεμβάσεων που θα πρέπει να κάνει ώστε να κινητοποιήση τον έφηβο προς την κατεύθυνση του να ζητήσει βοήθεια με πρωταρχικό στόχο την αναχαίτηση – αποχή από τις ουσίες. Το περιβάλλον βασικά βλέποντας την δυσλειτουργία του θα πρέπει να ζητήσει βοήθεια από συμβουλευτικά κέντρα στήριξης με την προϋπόθεση βέβαια να δείξει εμπιστοσύνη, να κατανοήσει τους μηχανισμούς της εξάρτησης και να ακολουθήσει πιστά τις οδηγίες. Είναι σημαντικό να κατανοήσει ότι ο έφηβος μέσα από την επαφή του με τις ουσίες και για την ικανοποίηση της ανάγκης του για ευφορία θα γίνει χειριστικός, εγωκεντρικός, θα πει ψέματα, θα εκλογικεύει, γίνεται βίαιος, αρνήται τις συνέπειες, ελαχιστοποιεί η μεγιστοποιεί καταστάσεις κατά το δοκούν και πολλές άλλες συμπεριφορές με τις οποίες προσπαθεί εναγωνίως να διατηρήσει μία αξιοπρεπή εικόνα την οποία βέβαια είναι αδύνατον να στηρίξει.

 

Θα επισημάνω ξανά, ότι ο έφηβος δοκιμάζει τους γονείς του για να δει ότι είναι ενήλικοι, λογικοί και τέλος ότι μπορεί να στηριχτεί επάνω τους εάν χρειαστεί. Είναι υπαρξιακή ανάγκη του εφήβου διότι καλείται νομοτελειακά να μεγαλώσει και αυτό τον φοβίζει και τον αποδιοργανώνει κατά κάποιο τρόπο.

 

Δεύτερον, ο έφηβος κοινωνιολογικά βιώνει σύγχυση, σχολείο, καθηγητές, κοινωνικά ερεθίσματα, μουσικά ρεύματα, πολιτικά ρεύματα, πυρηνικές πεποιθήσεις, καινούργιοι άνθρωποι, ο μακρόκοσμος που τον καλεί να βγει από τον μικρόκοσμο της οικογένειας, σε όλα αυτά υποβόσκουν απαιτήσεις ώστε να μπορέσει να τις αποδεχτεί όλες αυτές τις καταστάσεις που σε συνάρτηση με τις ορμονικές αλλαγές που βιώνει περιπλέκουν αρκετά την ζωή του.

 

Επίσης η υλιστική πλευρά της ζωής, ή αδιάκριτη κατανάλωση αγαθών και η ανάγκη συνεχόμενης απόκτησης υλικών αγαθών τείνουν η προσωπικότητα ενός ατόμου να προσδιορίζεται μόνο από αυτό με αποτέλεσμα να μην αναπτύσσει άλλες αξίες σε πνευματικό επίπεδο, πνευματικές αρχές η αρετές όπως η υπομονή, η λιτότητα, η ταπεινοφροσύνη, η υπομονή, η αυτάρκεια, η προθυμία, η ειλικρίνεια, ο αυτοσεβασμός και αντίθετα να ρέπει στον εγωκεντρισμό, στην ανυπακοή, στην παρόρμηση, την ανυπομονησία, στον ναρκισσισμό, την αλαζονεία, την οκνηρία, στη μη συμμόρφωση στους κανόνες, οριακή συμπεριφορά, την βία, να βρίσκεται μόνιμα στην άρνηση και στην ολοκληρωτική απαξίωση των πάντων.

 

Η αδυναμία που θα δείξουν οι γονείς σε ένα έφηβο, βέβαια αυτή η κατάσταση θα προϋπάρχει, θα είναι θεμελιώδης παράγοντας για την εξέλιξή του συμπεριφορικά στη ζωή του.

 

Θα είναι σημαντικός παράγοντας για την εξέλιξή του, σε αυτόνομο συναισθηματικά άτομο , με καλή συγκέντρωση ως προς τους στόχους του και τις σχέσεις που θα αναπτύξει σε διάφορα περιβάλλοντα.

 

Ένα καλό ψυχολογικό κλίμα στη οικογένεια συμβάλει στο ο έφηβος να μην απομονώνεται από το πλαίσιο και να μην απομακρύνεται, από την άλλη με ευλυγισία να του επιτρέπεται να δοκιμάζει και να αναπτύσσετε ουσιαστικό κλίμα εμπιστοσύνης ώστε να νιώθει ασφάλεια και σε αυτό να προστίθεται ουσιαστική επικοινωνία, με διαπαιδαγωγική διάθεση η και προγραμματισμένες κοινές δραστηριότητες που και οι δύο πλευρές θα εξερευνούν και θα ανακαλύπτουν θα ξαναγνωρίζονται και μάλιστα θα εκπλήττουν θετικά αμφότερους διότι δεν υπάρχει τίποτα πιο όμορφο για μια οικογένεια να ανακαλύπτει πλευρές ο ένας στον άλλον που θα πηγαίνει πέρα από κάθε στερεότυπο σχέσης Γονέα –Εφήβου.

 

Η ουσιαστική και όχι η υστερική εποπτεία-κατασκοπεία είναι απαραίτητη διότι ασκούνται τα ουσιαστικά όρια και καθεστηκυία τάξης που είναι απόλυτα απαραίτητη.

 

Το να φροντίσουμε να καταλάβει ο έφηβος ότι η κάθε μορφής εκπαίδευση, ακαδημαϊκή, τεχνική και γενικότερα δεξιότητες που χρειάζεται να αναπτύξει μέσα από την άσκηση της γνώσης, θα είναι ένα ιδιαίτερα αξιόλογο εφόδιο για την πορεία της ζωής του.

 

Μία σημαντική δεξιότητα των Γονέων είναι ότι ποτέ μην σπεύδουν να ικανοποιήσουν κάποιο αίτημα και μάλιστα ξαφνικό του παιδιού τους, έχουν δικαίωμα να το σκεφτούν να το συζητήσουν κατ’ ιδίαν και μετά να απαντήσουν, να μην αναπαράγουν τον εμμονηκό και παράλογα βιαστικό τρόπο του εφήβου, είπαμε χρειάζεται να είναι η φωνή της λογικής.

 

Θα κλείσω με μία εμπειρία που βίωσα με μια μητέρα που περπατούσε με τα δύο ανήλικά παιδιά της , φορτωμένη με τις τσάντες τους συν τα ψώνια προσπαθούσε να τιθασεύσει την τετράχρονη κόρη της μέσα από υστερία κλάματα, τραβολόγημα, φωνές η οποία τελικά δεν μπορούσε να κυριαρχήσει στο παιδί με κανένα τρόπο.

 

Μετά από μια συζήτηση που κάναμε άκουσα αυτό που έχω ακούσει στην κλινική μου εμπειρία ξανά και ξανά και μάλιστα αγόγγυστα…τι λέτε τώρα μας κάνει ότι θέλει….

 

Στα τέσσερα ;;;;!!!!!!!(ετών)

Απλά συνέχισα το δρόμο μου…..

Θεματολογία